w roku jubileuszu 100-lecia poświęcenia kościoła Matki Bożej Szkaplerznej i Św. Stanisława Biskupa w Chrząszczycach
18 czerwca 2023 r., godz. 14.30 Chrząszczyce
wykonawca: Maciej Lamm
(KTO NIE BYŁ NIECH ŻAŁUJE!!!!!!!!)
Koncert organowy wieńczący generalny remont naszego chrząszczyckiego instrumentu, który został zbudowany około 1922 roku i służy już od 100 lat naszej wspólnocie parafialnej miał miejsce 18.06.2023.
Organy nie bez przyczyny nazywane bywają „królem instrumentów”. Ich możliwości techniczne i bogactwo brzmienia sprawiają, że organy funkcjonują z powodzeniem zarówno jako instrument solowy, jak i akompaniujący.
Nasze organy zostały wybudowane przez świdnicką firmę organmistrzowską „Schlag und Sohne” powstałą w 1831 roku. Aż do rozwiązania firmy w grudniu 1922 r. hale zakładu opuściło około 1100 instrumentów, a nasz powstał jako jeden z ostatnich. Generalny remont został przeprowadzony w 1999r., a także na przełomie 2022 i 2023 roku przez organmistrza Henryka Hobera z Olesna. Nasze organy zostały wpisane do rejestru instrumentów zabytkowych, mają trakturę pneumatyczną, wiatrownice stożkowe a kontuar jest wolnostojący. Są instrumentem 23 głosowym, posiadają 2 manuały i klawiaturę pedałową oraz stałe kombinacje: pianissimo – forte – volles werk. To, co widzimy od przodu to prospekt jednosekcyjny, neoklasycystyczny. Pozostałe piszczałki znajdują się wewnątrz szafy organowej i jest ich kilkaset.
Można byłoby zaryzykować stwierdzenie, że chrząszczyckie organy to nie jeden instrument, a 1450 instrumentów. Każdą bowiem piszczałkę można potraktować jako jeden instrument, wydający dźwięk o określonej wysokości. Piszczałki składają się na głosy – a tych mamy do dyspozycji 23. Głosy z kolei uszeregować można w tzw. „rodziny głosów”, wydające dźwięki o różnej barwie.
Podczas słuchania organów – czy to w czasie liturgii, czy podczas koncertu – nie jest często możliwe rozróżnienie brzmienia poszczególnych rodzin. Wynika to z tego, że jednocześnie odzywają się głosy należące do różnych grup:
- Głosy pryncypałowe – to podstawowe głosy w organach. Wydają dźwięk stanowczy i pełny, niepodobny do dźwięku żadnego innego instrumentu – głosy typowo kojarzące się z organami. Są podstawowymi głosami wykorzystywanymi w akompaniamencie liturgicznym. To na przykład: Pryncypał, Oktawa czy Superoktawa.
- Głosy fletowe – charakteryzują się ubogim w przydźwięki harmoniczne brzmieniem z bardzo mocna podstawą. Są to głosy o barwie miłej, głębokiej, czasami rzewnej, np. Hohlflet (czyt. Holflet), Koncertflet, Flet leśny.
- Głosy smyczkowe – wąsko menzurowane i ciche głosy, dające brzmienie zbliżone do instrumentów smyczkowych. Są to na przykład: Aeolina, Gamba, Kwintadena.
- Głosy językowe – Dźwięk w nich powstaje na skutek zaburzeń w przepływie powietrza wywołanych przez drgania, najczęściej mosiężnej, blaszki (języczka), podobnie jak w fisharmonii czy w harmonijce ustnej. Głosy językowe wydają najbardziej charakterystyczny dźwięk, o barwie naśladującej popularne instrumenty dęte, np. trąbkę, puzon czy obój.
- Innym rodzajem głosów organowych są głosy mieszane, budowane z piszczałek głosów przedstawionych przed chwilą. Normalnie do każdego klawisza w danym głosie przyporządkowana jest jedna piszczałka. Wyjątkiem są głosy wielorzędowe, głosy mieszane, w których każdemu klawiszowi przypisanych zostało więcej piszczałek (np. Mikstura). Tworzą one swoistą koronę brzmienia organów, dodają blasku głosom zasadniczym, a także wzmacniają i pogłębiają brzmienie całego instrumentu.
Relację przygotował Tomasz Kornek